این روزها بازار ارز بسیار ملتهب است. خصوصا برابری ریال در برابر دلار و یورو در طی چند روز گذشته افزایشی نسبتا شدید را تجربه کرد و به حدود 1130 تومان به ازای هر دلار و به 1480 تومان به ازای هر یورو رسید.
سوالی که متناوبا این روزها پرسیده می شود این است که چرا؟ چرا نرخ ارز افزایش پیدا کرد آن هم دفعی و بیش از 10 درصد در طی چند روز؟
پاسخ به این سوال را می توان در چند بخش خلاصه کرد:
اول) به لحاظ بنیادین نرخ ارز در ایران در سال های گذشته باید افزایش پیدا می کرد. این «باید» با توجه به اصول اقتصادی و نیز شرایط اقتصادی کشور در برابر اقتصاد جهانی و در مقابل اروپا و آمریکا در سالهای گذشته بیان می شود. به عبارت دیگر، اقتصاد ما از سال 81 که نرخ ارز تقریبا ثابت بوده است، تورم های بالایی را تجربه کرده در حالی که این برای اقتصاد اروپا و آمریکا صدق نمی کند. بطوری که با یک محاسبه دستی می توان به این نتیجه رسید که قیمت کالاهای داخلی در ایران از سال 81 بیش از 150 درصد رشد داشته است در حالی که نرخ برابری ریال در برابر دلار تنها در حدود 20 درصد افزایش داشته است. بنابراین افزایش نرخ ارز در ایران اجتناب ناپذیر است. و یک روز باید اتفاق بیفتد. اما چرا در سال های اخیر این اتفاق نیفتاده است؟ (این سوالی است که در پست بعدی به آن پاسخ خواهم داد)
دوم) با این حساب هم اکنون نرخ واقعی دلار چقدر است؟ نرخ واقعی دلار، در اقتصاد کلان ، نرخی است که با توجه به نسبت تورم داخلی به خارجی تعدیل می شود. با توجه به گزارشی که بانک مرکزی در سال 88 منتشر کرد، نرخ واقعی دلار در سال 87 (با مقایسه با سال 81) با یک محاسبه ساده، برابر 590 تومان برآورد شد. این نرخ به این معنا نیست که نرخ اسمی دلار باید به این سمت برود! بلکه به این معناست که هم اکنون با توجه به تورم داخلی، صادر کننده ما عملا دارد نسبت به سال 81 نرخ 590 تومان را برای صادراتش دریافت می کند و نه 1000 تومان را!! بنابراین این به شدت به ضرر صادرکننده تمام می شود و به شدت به نفع وارد کننده است.(1) بنابراین به منظور اینکه نرخ واقعی دلار حداقل نسبت به سال 81 ثابت بماند بایستی نرخ اسمی ارز(همان نرخ بانک مرکزی) طی این سال ها به اندازه تورم افزایش پیدا می کرد.(با اغماض و ساده سازی)
سوم) اما ساده ترین سوال این است که چطور(با چه مکانیسمی) نرخ ارز در طول این مدت تقریبا ثابت نگاه داشته شده است؟ پاسخ به این سوال در دخالت بانک مرکزی در بازار ارز خلاصه می شود که اسم شناورسازی مدیریت شده به آن داده اند. این بدان معناست که در این سیستم زمانی که نرخ ارز رو به افزایش است، بانک مرکزی ارز خارجی می‌فروشد و از افزایش قیمت آن می‌کاهد و زمانی که نرخ ارز رو به کاهش است، به خرید ارز روی می‌آورد.
با این حساب آیا می توان در کوتاه مدت نرخ ارز را پیش بینی کرد؟ پاسخ به این سوال بسیار ساده است: نه! اقتصاددانان غالبا تغییرات نرخ ارز را همانند راه‌رفتن تصادفی و بدون ترتیب می‌دانند، به این معنا که احتمال افزایش این نرخ در آینده به‌اندازه احتمال کاهش آن است. پس به فکر این نباید بود که نرخ ارز را در کوتاه مدت پیش بینی کرد مگر اینکه اطلاعات وا خباری از اقدامات کوتاه مدت بانک مرکزی (آنهم اطلاعاتی که در دسترس همه نباشد) داشته باشیم.
اما در بلندمدت چطور؟ قطعا در بلندمدت می توان روند نرخ ارز را پیش بینی کرد در علم اقتصاد تئوری ها و نظریه هایی وجود دارد؛ از نظریه مقداری پول بین المللی تا نظریه اضافه جهش فیشر. خلاصه کلام این است که در بلندمدت متغیرهای بنیادین هر اقتصادی، نرخ برابری ارز این کشور با سایر کشورها را تعیین می کنند.
نکته آخر: به نظر نمی رسد این افزایش یکدفعه نرخ دلار و یورو بدون نظر بانک مرکزی صورت گرفته باشد. چرا که بانک مرکزی تجربه ای 8 ساله در مدیریت نرخ ارز دارد و این دلایل که این افزایش ناشی از اعلام فلان بانک برای باز کردن حساب ارزی و ترس مردم از هدفمندی یارانه ها و روی اوردن به ارز و رکود بورس و … است، هرچند غلط نیستند اما نمی توانند بدون مدیریت آگاهانه بانک مرکزی، نرخ ارز را افزایش دهند. بنابراین تقریبا مطمئن باشید که این افزایش نرخ ، آگاهانه و با نظر بانک مرکزی صورت گرفته است. اما اینکه دلیل آن چیست؟ آیا بانک مرکزی هدف قیمتی مشخصی در آینده برای نرخ ارز دارد؟ و این که این قیمت چقدر است را باید منتظر نشست و نظاره کرد. بهرحال این افزایش، اگر مدیریت شده و در راستای افزایش بلندمدت نرخ اسمی ارز باشد، سیگنال خوبی برای اقتصاد است.
* برای آگاهی بیشتر از چگونگی کارکرد نرخ ارز، نظام های ارزی به این پست وبلاگ که قبلا نوشته ام مراجعه کنید. (+)
**همانطور که گفتم در روزهای آینده درباره چرایی افزایش پیدا نکردن نرخ ارز در سال های گذشته خواهم نوشت.
—-
1)آن چه بیشترین اهمیت را برای اقتصاد واقعی دارد، نرخ واقعی ارز است. اگر یک واحد پول ارزش بالایی بر حسب معیارهای واقعی داشته باشد، بدین معنا خواهد بود که محصولاتی که با استفاه از آن به فروش می‌رسند، قدرت رقابتی کمتری در بازارهای جهانی خواهند داشت و این امر به تشویق واردات و ممانعت از صادرات خواهد انجامید.
کاتالاکسی 
اگه منظور از نرخ واقعي دلار (ارز) همان Real Exchange Rate است كه با اون چيزهايي كه ما بلديم جور در نمايد. اولش فكر كردم تو اشتباه كردي، لذا گزارش بانك مركزي را نگاه كردم. ديدم همان حرف تو را زده. بعد گفتم شايد من اشتباه درسها را ياد گرفتم. يه سرچكي كرديم ديديم نخير ظاهرا بانك مركزي اشتب كرده!!
نرخ واقعي ارز يك عدد بدون بعد و يك نسبت است كه اندازه آن هم حول و حوش يك است.
منظور همونه. حرف تو هم درسته که نرخ واقعی عرض یک عدد بدون بعده. ببین این رو برای ایران که بدست بیاری کمتر از یک هست چیزی حدود نیم. من فکر می کنم که بانک مرکزی این عدد را ضربدر قیمت ارز خارجی به ریال کرده است و این عدد را بدست آورده. یعنی آن کمیت بدون بعد را که نشانگر چگونگی حرکت نرخ واقعی ارز است ضربدر ارزش دلار به ریال می کند و این رقم به دست می آید. حال که اسمش را چه بگذاریم نمی دانم این اسم گذاری که شده شاید به جا نباشد.
اگه این افزایش نرخ ارز آگاهانه و با نظر بانک مرکزی هست پس چرا نرخ ارزی که همین امروز بانک مرکزی برای دلار و یورو اعلام کرده 10203 و 13865 هستش این نرخ تا همین دو سه هفته پیش زیاد با نرخ بازار فرق نداشت
مقاله خوانشی متفاوت خسرو ناقد رو در مهرنامه در رابطه با پوپر و سوسیال دموکراسی رو خوندی نمی دونم چی بگم بگم خسرو ناقد پوپر رو نمیشناسه که مطمئنن چند صد برابر بهتر از من میشناسه ولی فکر کنم تحت تاثیر حزب سوسیال دموکرات آلمان و هلمونت اشمیت و تفسیری که اونها بر اساس اهداف سیاسیشون از گفته های پوپر کردن قرار گرفته نمی دونم شایدم من اشتباه می کنم ولی همیشه وجه برجسته پوپر برای من لیبرال بودنش بوده نظر تو چیه؟
در مورد نرخ ارز؛ این که روی سایت بانک مرکزی چه عددی است مهم نیست. و نشاندهنده چیزی نیست. چیزی که مهمه اینه که بانک مرکزی راحت می تونه این جریان رو کنترل کنه ولی نمی کنه.
در مورد پوپر، هنوز نخواندم مهرنامه را. هرچند خودم هم توش مقاله دارم. ولی خب این ایراد به پوپر که در اقتصاد، بیشتر سوسیالیست بوده ایراد قدیمی است. البته گفته می شود که پس از اینکه در ال اس ای با هایک در دو اتاق مجاور هم بودند بسیار از هایک تاثیر گرفته و از نظر لیبرال های اقتصادی، بهتر شده!
حالا مقاله خودم رو که توی وبلاگ گذاشتم، اون رو هم می خونم می آیم با هم بحث می کنیم.
آره لیبرال ها هم انتقاد های زیادی نسبت به پوپر داشتند و دارند ولی فکر کنم انگ سوسیال دموکرات زدن هم به پوپر وصله ی نچسبی باشه
آره این درسته که بزرگترین عرضه کننده ارز در بازار بانک مرکزیه ولی تعدیل نکردن این عدد اعلام شده نسبت به قیمت بازار. سیگنالی رو به بازار داده که موجب گره معاملاتی شده یعنی همه رو منتظره عرضه گسترده ارز از طرف بانک مرکزی نگه داشته اینکه چرا بانک مرکزی تا الان دست رو دست گذاشته یا شاید عرضه رو کاهش داده نمی دونم ولی فکر نکنم بانک مرکزی ریسک افزایش قیمت ارز در این برهه از زمان رو بپذیره ولی به هر حال به قول شما منتظر نشست و دید اما اگر اگر حرف شما درست باشه چرا بانک مرکزی با شفافیت بیشتری عمل نمی کنه؟ که نتیجه اش اینگونه گره های معاملاتی و سردرگمی فعالین بازار نباشه
0- بانك مركزي از يك ماه و نيم پيش در تامين دلار ( به شكل كاغذي آن) دچار مشكلات و گرفتاري هايي شد كه اميدوار بود با تمهيداتي رفع گردد.
1- بانك ها از سه هفته پيش طي بخش نامه اي دستور گرفتند كه ارز خارجي به هيچ شكلي نفروشند. قبلا با در دست داشتن بليط و پاسپورت مي توانستيد تا سقف دو هزار دلار از شعب بانك ها خريد كنيد. اين ممنوعيت سيل مسافران را روانه صرافي ها و ميدان فردوسي كرد.
2- منبع اصلي تامين ارز ايران ( در اينجا منظور از ارز كاغذ دلار است و نه خود آن چرا كه حساب هاي ارزي در حال حاضر وضعيت خوبي دارند.) دو بانك اماراتي بودند كه از دو هفته پيش اعلام كردند از اين پس ارزي به ايران تحويل نخواهند داد . اين حركت بانك مركزي را در عرضه مستقيم دلار دچار ترديد كرد.
3- از آغاز هفته قبل رايزني هايي براي تامين ارز از بانك هاي غير اماراتي آغاز شده و به گفته مسوولان مربوطه زودي به نتيجه مي رسد در نتيجه بر اين مبنا تغييرات شكل گرفته سياست بانك مركزي نيست.
4- اين هم بخشي از خبرهاي پشت پرده كه به دست من رسيده است اما موضوع هنوز هم محل تامل است.
5- و اما نكته آخر، از نوشته شما نمي توان فهميد با چه مكانيزمي حدس زديد كه اين تغييرات بدون نظر مثبت بانك مركزي نيست و به عنوان يك عالم اقتصاد آيا عقلاني مي دانيد كه هدفمند كردن يارانه ها با شكلي از آزاد سازي نرخ ارز توام شود؟ ممنون مي شوم در مورد اين ارتباط توضيحي بدهيد.
اول، ممنون بابت اخبار، باید نشست و دید که اینها درست هستند یا نه. همانطور که گفتم به نظرم قضیه به این سرراستی نیست و منطق هم می گه که اینطور نیست
دوم، منطق افزایش نرخ ارز اینه که اولا با مشکلات پیش امده برای فروش نفت ایران، دولت با افزایش نرخ ارز می تونه درآمدهای ریالی ناشی از ارزهای نفتیش رو افزایش بده، ثانیا این یک سیاست صحیح اقتصادی برای کشور ماست و می تونه برای صادرات تولیدات ایرانی به کشورهای ضعیف منطقه مثل آذربایجان، افغانستان، عراق ، ارمنستان و … موثر باشه.
سوم، از یکسو با توجه به دور تازه تحریم ها و مشکلات حول و حوش آن که سبب می شه تا واردات بسیاری از کالاها به ایران (کالاهای واسطه) با مشکل مواجه بشه(همین مشکلی که خودروسازی ها دارن و احتمالا از اواسط بهمن به بعد در بازار خودرو کاملا قابل مشاهده خواهد بود) از سوی دیگه، با هدفمندی و مشکلاتی که تولیدکنندگان با آن مواجه خواهند شد(که هنوز ابعادش ناشناخته است) اگر نرخ ارز افزایش پیدا نکنه، تولید داخلی می تونه ضربه جدی ببینه که این با توجه به اینکه اشتغال به معضل اصلی دولت در سالهای آتی تبدیل خواهد شد، به لحاظ سیاسی بسیار هزینه زاست.
با این توصیفات، به نظر من دولت برای افزایش نرخ ارز ، منطق کافی رو داره.
اقای حسینی سلام
بنده تقریبا یک ماه پیش یک حساب قرض الحسنه ارزی(دلار امریکا)در یکی از بانک های دولتی باز کردم . نظرتون درباره این حسابها چیه؟ ایا بنده هر زمانی که به بانک مراجعه کنم به من همون ارز خودمو پس میدهند؟
با تشکر رضا احمدی
قاعده که قطعا بر این است و غیر این بی مبناست ولی خب دولت ایران تصمیم هایی می گیرد که غافلگیر کننده است. این ریسک را برای شما بالا می برد. ولی به هرحال تصورم این است فعلا آنقدر ریسکش بالا نیست که به نگهداری پول کاغذی بچربد.
salam,man taghriban daraamadam az hamin balaa pain shodane euroe.150 milion pool dashtam ke balaa pain shodane euro hodoode 10milioon tooye 40 rooz vasam sood daash.(roozike arzoone mikharam va…).ama be nazare man daste hamin balaa pain kardane arz,makhsoosan euro yeki az manaabe daraamade kalaane 2late.hamash daste khodeshoone.
باسلام. آیا پیش بینی دقیقی از قیمت سکه و ارز دارید و آیا شما کدام را ترجیح می دهید که من بخرم و نگهداری کنم؟
واقعا می خواهند زندگی کردن در ایران مثل جان دان سک باشد فقط همین و این در طول تاریخ بشر بوده و هست و خواهدبود. اغنیا کنت کشند و فقرا سوی تو آرند جانم به فدای تو اشنو تو کنت فقرایی
سلام ورود من به سایت شما برای اتمام کارهای پروژه دانشگاهی ام بود که متاسفانه در مورد آنچه که من به دنبال آن هستم در این وبگاه چیزی نیافتم
از شما می خوام تا کمکم کنید که بتوانم قسمت پیشنهادات پایان نامه خودم رو کامل کنم تا الان هر چه که نوشته ام استادم رد کرده و الان سه ماهه که فقط تو این قسمت گیر افتادم شما می تونی کمکم کنید و بگید چی پیشنهاد می کنید که نرخ ارز کاهش پیدا کنه تا قیمت سهام افزایش پیدا منه ؟
قبل از هر چیز از همکاریتون تشکر میکنم