در بحث هدفمندسازی یارانه ها، به نظرم مشکلات فراوانی وجود دارد. اول اینکه طرح مساله غلط است. نمی توان بخشی از جامعه را از منابع این طرح محروم کرد. بالاخره یارانه های پنهان و آشکار پرداختی تابحال از محل درامدهای نفتی بوده است و در برخی سالها از محل چاپ پول و استقراض از بانک مرکزی. اگر این یارانه ها را پول نفت بدانیم، نمی توان با هیچ منطق سرراست و دقیقی پول را در میان عده مشخصی تقسیم کرد.

دوما این دولت(که به دلایل مشخصی، من و خیلی ها مثل من بهش اعتماد ندارند) می خواد این طرح را اجرا کنه  که اولا به نظرم دولتی نیست که به لحاظ فنی و به لحاظ فکری دنبال اجرای طرح باشد و ثانیا کارایی اجرای این طرح را به نحو مناسبی ندارد و مهمتر از این دو، اختیاراتی که دولت داره می گیره واقعا زیاده و با توجه به سیاسی نگاه کردن دولت به موضوع، مشکل ساز می شه.

سوما، با توجه به بالا بودن تورم، مشکلات پس از انتخابات و کاهش اعتماد وهمکاری مردم با دولت، الان شاید بدترین زمان پس از جنگ در اجرای چنین طرح بزرگی است.

در آخر، دولت بدون آزادسازی بازارهای پول، ارز، کار و سایر بازارها دارد دست به آزادسازی قیمت ها می زند. در حالی که هیچ برنامه ای برای سایر آزادسازی ها وجود ندارد. قاعدتا آزادسازی قیمت ها هنگامی که با سایر آزادسازی ها یا حداقل با برنامه ای برای سایر آزادسازی ها همراه باشد، معنی دار خواهد بود.

با همه آنچه گفته شد، چون ظاهرا اجرای طرح قطعی است، می توان در روندهای اجرایی آن که تعیین کننده هستند ایراد وارد کرد تا حداقل بهتر از وضعیت فعلی انجام شود. مهمترین این روندها هم پرداخت یارانه نقدی به 5 دهک است. که در سرمقاله زیر سعی کردم نشان دهم که مبنا ندارد. و یارانه یا باید به همه پرداخت شود، یا به کسانی که به عنوان فقیر، مستضعف، آسیب پذیر یا هر عنوان دیگری تحت نظر نهادهای حمایتی قرار گرفته اند. به نظرم در بین حالت هایی که مطرح شده، تنها این دو حالت قابل دفاع هستند.

سرمقاله را می توانید در سایت دنیای اقتصاد و یا در ادامه مطلب ببینید.

يارانه نقدي يا براي همه يا فقط مشمولان نهادهاي حمايتي

محمدصادق الحسینی

طرح هدفمندسازی یارانه‌ها، فارغ از ‌اينکه آيا طرح مناسب یا نامناسبی است و ‌اين که چه تبعاتی خواهد داشت، از‌ اين منظر که بهانه‌اي برای واقعی کردن قیمت‌های نسبی در اقتصاد است، قابل دفاع مي‌نماید؛ اما مفاد اجرایی‌ اين گونه طرح‌های بزرگ و ملی تا بدان حد اهمیت دارد که حتی مي‌تواند اصل طرح را نیز زیر سوال برد. در ‌اين مقاله به ‌اين پرداخته خواهد شد که دولت نباید دهک درآمدی را مبنای پرداخت یارانه تبعیضی قرار دهد؛ بنابراین در ‌اين مقاله اجرای ‌اين طرح را مفروض گرفته و در چگونگی اجرای آن به بحث مي‌نشینیم.
در طرح مذکور، تا به حال قرار است که 50 الی 60‌درصد از عواید ناشی از افزایش قیمت کالاهای یارانه‌اي در میان 5‌دهک از مردم تقسیم شود؛ در حالی که نه تنها فلسفه اقتصادی ‌اين تبعیض پرداختی و همچنین توجیه شرعی پرداخت یارانه مشخص نیست، بلکه نحوه اجرایی شناخت ‌اين 5‌دهک نیز در هیچ کجای طرح تصریح نشده است؛ اما مشکل عدم مشخص بودن افراد مشمول، تنها یک مشکل اجرایی نیست که به سادگی بتوان از آن گذشت.
برای روشن شدن اهمیت‌ اين امر باید به‌اين سوالات توجه کرد: اولا اگر قرار است گروه‌های کم درآمد تحت کمک دولتی(یارانه مستقیم) قرار بگیرند، چرا ‌اين کمک‌ها از طریق دستگاه‌های حمایتی و از منبع مالیات‌ها صورت نمي‌گیرد که هم با منطق اقتصادی منطبق است و هم مبانی شرعی و دینی دارد؟
به نظر مي‌رسد پاسخ ‌اين سوال‌ اين خواهد بود که سیستم مالیاتی ما ضعیف است، در پاسخ باید گفت که اگر سیستم مالیاتی ضعیفی داریم، باید‌ اين سیستم را اصلاح کنیم؛ اما تا‌ اين سخن به میان افکنده شود، گفته خواهد شد اصلاح سیستم مالیاتی تابع اصلاح سیستم شناسایی دهک‌ها و میزان درآمد افراد است که در‌ ايران وجود ندارد و به وجود آمدن و پا گرفتن چنین سیستمي ‌هم سال‌های سال زمان مي‌برد و کشور تا آن زمان توان پرداخت هزینه‌های ناشی از ناکارآمدی‌ اين سیستم پرداخت یارانه را ندارد. باز به مکان اولمان بازگشتیم! اگر امکان شناسایی‌اين دهک‌ها و میزان درآمد افراد وجود ندارد، چگونه مي‌خواهیم یارانه‌ها را به 5‌دهک پایین درآمدی تخصیص دهیم؟ اگر هم ‌اين امکان را داریم و ‌اين دهک‌ها را مي‌شناسیم که باید سیستم مالیاتی را اصلاح کنیم و از طریق باز توزیع درآمدی اقدام به حمایت از ‌اين گروه‌ها كنيم.
همان‌طور که از مراحل طی شده در بالا برمی‌آيد، سیاست‌گذاران در اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها (با توجه به پرداخت نابرابر به برخی دهک‌ها) دچار تناقض بزرگی هستند که مي‌تواند حتی مزایای اجرای چنین طرحی را که واقعی شدن قیمت‌های نسبی است نیز زیر سوال ببرد. بنابراین با آگاهی از‌اين تناقض، باید پرسید چرا دولت بر پرداخت یارانه نقدی تنها به 5دهک اصرار مي‌ورزد؟
با آنچه گفته شد، برای زیر سوال نرفتن اهداف اجرای طرح از نظر علمي‌ و شرعی، با توجه به‌اينکه پرداخت پول را مفروض داریم، تنها دو راه پیش روی دولت است:
اول) رفتن به سمت پرداخت پول به همه مردم به صورت برابر ( که مي‌توان آن را همان پول نفت که از یارانه‌های پنهان و آشکار بودجه‌اي آزاد شده است، دانست)؛
دوم) پرداخت پول تنها به کسانی که تحت نظر نهادهای حمایتی (بهزیستی و کمیته امداد) بوده و شناسایی آنها از قبل صورت پذیرفته و تعداد، آدرس، شرایط درآمدی و معیشتی آنها کاملا برای دولت مشخص است.