امروز قصد داشتم در خصوص مهندسی اجتماعی بنویسم. خصوصا مهندسی اجتماعی کل نگر.(البته چند وقت است که سعی دارم در این باره بنویسم. اما امروز آمده بودم پای کامپیوتر که در این مورد بنویسم. اما گفتم ابتدا چرخی در وب بزنم که دیدم دکتر خیرخواهان مطلبی در این خصوص نوشته اند. این مطلب را ببینید. من هم در هفته های آینده در این خصوص خواهم نوشت.
در این پست به نظرم رسید که در خصوص پول پرقدرت که یکی از مفاهیم ساده اقتصادی است اما بسیار از خود من سوال شده که منظور چیست، بنویسم. {دوستان اقتصادی نیازی به خواندن ندارند چون اینها برای آنها بدیهی است ولی کسانی که اقتصاد نخوانده اند به شدت در این موارد مشکل دارند. و البته اقتصادی ها هم نامردی نکرده و با بکار بردن چند عدد از این اصطلاحات در صحبت های خود، سواد! خود را به رخ می کشند. نمونه بارز این گونه از اقتصاددانان دکتر خوش چهره است که واقعا دیدن مصاحبه های ایشان در تلویزیون اسفبار و دردناک است!)
در بحث عرضه پول چند مفهوم وجود دارد شامل نقدینگی، پول پرقدرت و تعریف محدود پول.
تعریف محدود پول یا M1 که غالبا از آن به عنوان عرضه پول استفاده می شود عبارتست از اسکناس و مسکوکات در نزد مردم بعلاوه سپرده های جاری مردم در بانک ها و در موسسات پولی که جزو بانک ها به حساب نمی آیند ولی سپرده های جاری می گیرند.
حجم نقدینگی نیز به زبان ساده عبارتست از همین M1 بعلاوه سپرده های مدت دار. ( یعنی پول به علاوه سپرده های غیر جاری که در حساب های مختلف شامل کوتاه مدت و بلند مدت و غیره وجود دارد. همچنین گاها در ایران به این حساب های غیرجاری شبه پول هم گفته می شود.)
اما پول پرقدرت یا همان پایه پولی عبارتست از پولی که مستقیما توسط بانک مرکزی به وجود می آید. و این پول شامل موارد ترازنامه بانک مرکزی می شود.
بعنوان یک تاریخچه کوتاه بگویم که در پس از مبادله پایاپای دوره ای بوجود آمد که در آن فلزات قیمتی مثل طلا، نقش واسطه مبادله را بازی می کردند. اما کم کم به دلایل مختلف از جمله سختی حمل و نقل، مردم طلاهایشان را نزد صرافی ها گذاشته و به جای آن طلاها، برگه رسید دریافت می کردند و این برگه را بعنوان پول در مبادلات به کار می بردند،{که هنوز هم برخی از اقتصاددانان معتقدند اگر پول به همین شکل، یعنی به شکل پول خصوصی و توسط نهادهای مختلف عرضه شود دیگر این مشکلاتی که امروز دولت در عرصه پولی بوجود آورده را نخواهیم داشت. که در آینده سعی می کنم با خواندن بیشتر در این موضوع، بیشتر در این باره بنویسم.}
تدریجا دولت جای این صرافی ها را گرفت و خودش به مردم رسید طلایشان را می داد. این به این معنی بود که معادل طلایی که در خزانه بود، اسکناس چاپ میشد. به تدریج دولت ها دریافتند که می توانند بیش از آنچه حجم طلا دارند اسکناس منتشر کنند و به کسی هم بر نمی خورد! بنابراین از این به بعد، معادل درصدی از اسکناس منتشره، طلا نگهداری می کردند.
خلاصه بعد از این مدت، چیزهای دیگری هم جای طلا به عنوان پشتوانه پول نگهداری شدند از جمله «طلب های بانک مرکزی از دولت»، «ذخایر ارزی بانک مرکزی» و همچنین «طلب های بانک مرکزی از بانک های تجاری و دارایی های فیزیکی بانک مرکزی».این چهار مورد همان چهار موردی هستند که در قسمت دارایی های ترازنامه بانک مرکزی دیده می شوند.
حالا به بحث ابتدایی برمی گردم که پول پرقدرت دقیقا پولی است که بانک مرکزی از این چهار طریق ایجاد می کند. یعنی یا طلا می خرد و پولش را معدن کار یا دولت یا … می دهد. یا ارز می خرد و پولش را به صادر کننده و دیگر کسانی که ارز می فروشند می دهد. یا به دولت قرض می دهد{فاجعه!} و یا به بانک ها قر ض می دهد و یا زمین می خرد و ساختمان برای خودش می سازد و پولش را به زمین دار و بنا و … می دهد.اما چرا به این پول می گوییم پول قدرت مند؟ برای اینکه این پول هنگامی که به بازار وارد می شود،با مکانیسم ضریب فزاینده؛ چند برابر خودش را ایجاد میکند. و این امر هم به علت وجود مکانیسم حساب های جاری و پس انداز است.{ که اگر دیدم این پست مورد توجه دوستان قرار گرفته، ادامه اش داده و درباره ضریب فزاینده خواهم نوشت. همچنین در هر صورت به زودی درباره استقلال بانک مرکزی،که این روزها خیلی روی آن بحث می شود، و اینکه چرا استقلال بانک مرکزی، بد است ولی از بدتر بهتر است نیز خواهم نوشت.}
اما وقتی در وب برای پول پرقدرت سرچ کردم دیدم که دکتر شیبانی اینطور اظهار کرده اند:
«شيباني تصريح کرد: هر ريال پول بانک مرکزي که به جامعه تزريق مي شود 5 ريال در جامعه ايجاد مي کند. به اين دليل ما قصد داريم با جمع آوري نقدينگي پول پرقدرت را در اختيار بانک مرکزي قرار دهيم و پول هاي جمع آوري شده را سرمايه گذاري کنيم.»
حال شما این اظهارات را چگونه ارزیابی می کنید؟(این هم برای اقتصادی ها!)
کاتالاکسی 
صادق جان واقعا ساده و قابل فهم نوشته بودی البته قضاوت من نتیجه را اریب می کند!!!! در مورد سادگی باید غیر اقتصادی ها نظر بدهند. اما در مورد این گفتار دکتر شیبانی این جمله آخر را من نمی فهمم منظورش چیست شاید چون نقل قولی که آورده ای ناقص است این قدر مبهم است !!!!
اگر خواستی بیشتر در این باب بنویسی من پیشنهاد می کنم در مورد M4, M3, M2, M0 هم چند خط ساده بنویسی که حداقل برخی از همین اقتصادی ها هم با این اصطلاحات آشنا شوند! (البته فکر کنم M4 فقط مال UK است ولی مطمئن نیستم.)
لینک زیر که تورم را در کشور های مختلف را مقایسه می کند هم جالب است.
سلام صادق جان
براوو
عالی بود ولی اگر ساده بودن برای غیر اقتصادی ها را ملاک قرار بدهیم :
1. آیا وقتی در اخبار و تحلیل هل گفته می شود در کشور نقدینگی بالا رفته منظور دقیقا همین تعریف شما از نقدینگیست یا پایه پولی؟
2. از رابطه پایه پولی و M1 و نقدینگی می گفتی شاید سوال بالا بی مورد بود! ایم رابطه به چه صورتی است؟
3. چرا وقتی قانونی مبنی بر برابری ریال با یه مقدار خاصی از طلا و یا هر چیز دیگری به عنوان پشتوانه پول وجود دارد ولی در عمل چنین چیزی رعایت نمی شود؟
4. ضریب فزاینده رو هم حتما توضیح بده هر چند این قدر ساده بود که من تونستی همین جا بنویسی و به آینده موکول نکنی!
این موارد رو یه نفر غیر اقتصادی گفته و با نظرات خودم و اعتقاد خودت مبنی بر ساده نویسی تلفیق کردم و الا بنده به ساحت شما جسارت نمی کنم!
ارادت
———————
صادق: خواهش می کنم. شما لطف داری محمود جان
حتما همه را در پست بعدی توضیح می دهم. ولی فعلا بگویم که وقتی گفته می شود نقدینگی بالا رفته منظور همان است که در پست گفتم. یعنی M2 یا همان پول و شبه پول
This does not reduce the money supply since the central bank is going to inject the liqudity back into the economy.
—————————
صادق: اگر پاسخ دکتر شیبانی را داده اید ، همینطور است که گفته اید. جالب است از ایشان بعید است. استدلال جمع کردن پول به دلیل افزایش نقدینگی و سرمایه گذاری آن باز هم به آن دلیل واقعا خیلی بامزه است!
ببينم واقعا شيباني اين حرف را گفته بود؟
عالی بود.واقعا ممنون
بازتاب: تورم چگونه پدیده ایست؟ {قسمت اول} « کاتالاکسی
سلام ممنون از مطلبتون خيلي مفيد بود فقط من چون رشتم اقتصاد نيست نسبت به درك دقيق مفهوم بدهي بانك مركزي كه همان پول پر قدرت هست مشكل دارم مخصوصا اون قسمت از متن كه گفته پول پر قدرت دقیقا پولی است که بانک مرکزی از این چهار طریق ایجاد می کند ميشه راجع بهش توضيح بيشتري بدين. ممنون مي شم اگه منو راهنمايي كنيد.
صادق جان دست خوش.فقط یه سوال پیش اومده واسم و اون اینکه خرید ارز خارجی چرا باعث میشه که پول پایه افزایش پیدا کنه؟
خیلی ممنون من یک تحقیق دارم و وقتم هم برای نوشتن ان کم است .می خواستم بر عرضه پول نظری کنم و به مشکل فهم پایه پول برخورد کردم و یک سری فرمول و توضیح شما هم خیلی ساده نیست کمی ساده تر جواب دهید با تشکر
بنده طلبه ام. از اقتصادم چیزی حالیم نی!! ولی کلی با این جمله ی نقل شده از آقای شیبانی حال کردیم و خندیدیم!
آقا بزرگترین مشکلِ ریاضی و اقتصاد و… در این مملکت اینه که کسی بلد نیست اونها را ساده و روون توضیح بده. کتابهای اساتید اقتصاد را که ورق میزنی حالت به هم میخوره از این همه اغلاق و بدتدریسی. من نود درصد احتمال میدهم و اصلا یقین دارم کسی که نمیتواند بطور ساده درس دهد اصلا خودش هم آن موضوع را درک نکرده و به قول ما طلاب اصلا مجتهد نیست. صرف حفظیات است و کسب معاش!
یا علی
واقعا ممنون خیلی به دردم خورد.