یک محاسبه سرانگشتی؛ واردات بنزین ایران در سال 84 حدود 25میلیارد لیتر بوده است.(به نقل از شانا) اگر فرض کنیم قیمت بنزین 100 تومان و قیمت فوب خلیج فارس آن 600 تومان است. بنابراین ما فقط در سال 84؛ 500ضربدر 25000000000 یعنی برابر با 12500000000000 تومان یعنی تقریبا برابر با 13 میلیارد دلاریارانه پنهان، فقط به بنزین می پردازیم(یارانه پنهان یارانه ای است که در بودجه دولت نمی آید و عبارتست از هزینه فرصت کالایی که ارایه شده منهای قیمت ارایه شده آن؛ بعبارت ساده تر ما می توانیم بنزین را 600 تومان به خارجی ها یا هرکس دیگر بفروشیم اما داریم 100 تومان می فروشیم که با کم کردن این 100 تومان از 600 تومان به مقدار یارانه پنهان می رسیم). این مقدار برابر است با درامد سالیانه نفت برخی سالهای کشور!
همچنین برابر است با حدود13 برابر کل هزینه دولت در تامین اجتماعی و بهزیستی در سال 80 است که برابر با 1019 میلیارد تومان بوده است!!
همچنین برابر است با بیش از 20 برابر کل هزینه های دولت در فصل بهداشت ، درمان و تغذیه در بودجه سال80 که برابر با 512 میلیارد تومان بوده است!!
همچنین برابر است با بیش از 6 برابر کل هزینه های دولت در فصل آموزش و پرورش عمومی در بودجه سال 80 که برابر با 1719میلیارد تومان بوده است.
یعنی بیش از 25 برابر کل هزینه های عمرانی دولت در سال 80 در بخش راه وترابری که برابر 414 میلیارد تومان بوده است!!
همچنین برابر است با بیش از هزار برابر کل هزینه های عمرانی دولت در بخش نفت در سال 80 که برابر با 13 میلیارد دلار بوده است.
یعنی برابر با بیش از صد برابر کل کسری بودجه دولت در سال 82!!!!
(این آمار از این آدرس استخراج شده است؛ البته به غیر از مصرف بنزین که منبع آن ذکر شد.)
پس نوشت: مطلب مرتبط: در دفاع از پرداخت نقدی یارانه انرژی
کاتالاکسی 
محاسبات خوب است . اما هزينه های سياسی و اجتماعی را که دولت بايد در قبال عدم تخصيص اين يارانه ؛ پرداخت ميکرد حساب کنيد. فکر ميکنم بيشتر از اينها ميشود.
جايي سراغ نداريد که آمار دقيقی از هزينه های تحميل شده بابت انقلاب اسلامی ( و نه جنگ تحميلی) ارائه داده باشد؟
——————————–
صادق: ببین حمید جان؛ اینطورها هم نیست. اتفاقا من می خواهم برعکس آنچه تو گفتی را بگویم. یعنی اینکه این تخصیص یارانه ها سبب شده است تا عوارض جانبی بسیاری که خودشان بسیار برای کشور مضر هستند و هرکدام به نوبه خود موجب تخریب بیشتر اقتصاد کشور می شود را یادآوری کنم همانند بحث ترافیک که دقیقا به علت قیمت مجانی بنزین به دست آمده است. همچون آلودگی هوا، همچون تعداد فزاینده مرگ ومیر جاده ای(که بعلت تعداد بالای مسافرت و در نتیجه تصادفات بیشتر شکل می گیرد) همچون….. پس می بینیم که عوارض فقط یک یارانه در اقتصاد چقدر بسیار و چقدر منفی است. ولی صحب تو را هم متوجه میشوم. ملتی که روی نفت زندگی می کند، آنهم یک ملت جهان سومی، نمی پذیرد که نفتش را بفروشند و آنوقت بنزین را به قیمت بازار بخرد. درست است. ولی می توان این حجم یارانه را بصورت نقدی به همان مردمی که حاضر نیستند بنزین را آزاد بخرند پرداخت کرد. آنوقت تخصیص بهینه منابع شکل خواهد گرفت این عوارض جانبی منفی از بین خواهد رفت، و توزیع بهتر و درست تر یارانه هم صورت خواهد پذیرفت.
بابت انقلاب هم من منبعی را نمی شناسم.
حالا چه نتیجه ای می خواهی بگیری?_
—————————–
صادق: هیچ
خودت نتیجه گیری کن!
ولی این مسیله بیشینه سازی را با این قیود حل کن:
1-تا کی می تواند این حجم عظیم یارانه بنزین ادامه پیدا کند؟ مطمئنا مجبوریم در مقطعی آن را قطع کنیم. پس نمی تواند فی الذات همیشگی باشد
2- مردمی که روی نفت زندگی می کنند نمی پذیرند که روی نفت زندگی کنند و بنزین اشان را به قیمت آزاد بخرند!
حال پاسخ از نظر شما چیست؟
بله من هم موافقم که قیمت بنزین رو باید آزاد کرد و این وسط هم قرار نیست سوبسیدی نقدی پرداخت بشه . سوبسید برای چی! از محل کاهش مصرف و صادرات بنزین منابع ارزی حاصله صرف بهبود تامین اجتماعی بشه. در مورد اینکه مردم این رو قبول می کنند یا نه هم فکر می کنم اگه این پروسه ای که گفتم به طور شفاف انجام بشه مردم هم مشکلی ندارند به شرطی که منابع آزاد شده و حاصله از صادرات رو 2 در نکنند!
—————————-
صادق: محمدرضا به نظرم اوضاع را آنطور که هست تحلیل نمی کنی یا نمی بینی. چرا که اگر از فردا قیمت بنزین 500 تومان بشود حتی امکان براندازی نرم که هیچی، امکان براندازی سخت هم وجود دارد!! و باید به این موضوعات هم حساسیت نشان داد. چرا که سیاستگذار بدون توجه به این موارد به هیچ وجه سیاست شما را نمی پذیرد.و درست هم اینست که نپذیرد. اقتصاد سیاسی هم به ما اموخته است به دقت به تبعات توزیعی، تخصیصی و همچنین تبعات دیگر ناشی از سیاستگذاری های اقتصادی به دقت بپردازیم. بنابراین توجه نکردن به این موارد به نظرم یکی از عواملی است که در این 30 سال هنوز مشکل واضح و سرراستی مثل یارانه بی مورد بنزین حل نشده است. با اینکه می بینیم حجم این یارانه واقعا فاجعه بار است. اگر خواستی میتوانیم مفصل تر و دقیقتر در این مورد صحبت کنیم.
یادم هست علی سرزعیم عزیز چندین ماه پیش یک مقاله در باب اینکه چرا مردم ( دقت کنبد مردم ) بلطبع سیاستگذاران سهمیه بندی را بر قیمت آزاد ترجیح دادند نوشته بود. خوب براساس تئوریهای اقتصادی (حداقل تا انجا که من می دانم) بازار آزاد و قیمتهای واقعی (منظور عدم دخالات دولت) به بهترین شکل می تواند منابع را به فعالیتهای رقیب تخصیص دهد اما اینکه چرا مردم جامعه اکثرا سهمیه بندی را به خرید با قیمت بالاتر ترجیح دادند و می دهند نکته بسیار مهمی را در اجرایی بودن تصمیمات اقتصادی خصوصا در شرایط خاص ایران نشان می دهد. یادم هست که علی در آن مقاله موضوع را به عدم وقوع دموکراسی کامل در ایران ارتباط داده بود و این نوع انتخاب ها را مربوط به وجود دموکراسی ناقص (یا دیکتاتوری ناقص) در یک کشور دانسته بود. هر چند که می دانم دست او در تشریح مطلب کاملا باز نبود اما واقعا مقاله جالب و خواندنی بود. و علی به نکته مهمی اشاره کرده بود. هر چند که این قضیه خود تمام جواب نیست!!!!
———————
صادق: فکر کنم آقا اسماعیل، این مقاله باشد که از دکتر صالحی اصفهانی که علی سرزعیم ترجمه کرده بود و واقعا هم عالی بود؛ هم مقاله و هم ترجمه:
http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=60634
صادق عزیز، با سلام،
من البته در اقتصاد مطالعه روزنامه ای دارم ولی دو سوال برایم پیش آمده.
اول اینکه اگر منحصرا از واردات صحبت کنیم دیگر سوبسید را نباید پنهان به حساب آورد چون از بودجه برداشت می شود…
دیگر اینکه اگرچه رقم نجومی است و تمامی صحبتهایت درست اما این محاسبه که البته بسیار ساده هم هست با آن آماری که آشنا هستیم فاصله زیادی دارد.
تا چند سال در جراید پیش فوب خلیج فارس را 300 تا 350 و امروزه 500 میگیرند و به هرحال کل سوبسید را، البته برای واردات بنزین چنانکه تو دیده ای، بیش از 5-6 میلیارد دلار نمیگرفته اند.
این رقمی است که ما از مجلس و دولت به هنگام تخصیص اعتبار دیده ایم و ظاهرا نمی تواند پنهان هم باشد. این با رقم 13 میلیارد فاصله داشته است. درست میگویم؟
———————–
صادق: 1- بله آقا مجید؛ در اقتصاد ما دو نوع یارانه داریم؛ اول یارانه ایست که در بودجه دولت می آید و در مورد بنزین، پولی است که صرف واردات آن می شود. اما یارانه دیگری داریم که از هزینه فرصت کالا بدست آید و به آن یارانه پنهان می گوییم؛ یارانه پنهان بعبارت دیگر، مقداری است که می توانستیم داشته باشیم اگر آن کالا را به قیمت واقعی می فروختیم. این 13 میلیارد دلار یارانه پنهان بنزین است.(البته شما درست می گویی که یارانه آشکار در بودجه حدود 5 میلیارد دلار است) یارانه پنهان در بودجه نمی آید. چون اصلا مثل یارانه آشکار، پولی برای آن پرداخت نشده است. مانند آن می ماند که شما بتوانید درچرخه خود را به کسی قرض بدهید که هر ساعت به شما 1000 تومان می دهد اما به کس دیگری می دهید که مثلا دوست شماست و فقط 300 تومان می گیرید. شما در اینجا 200 تومان یارانه پنهان به دوستتان پرداخته اید به ازای هر ساعت. در حالی که ظاهرا شما پولی به وی پرداخت نکرده اید. به این می گوییم یارانه پنهان. به همین چهت است که بسیاری از پوپولیست ها ترجیح می دهند فقط همان 5 میلیارد دلار را ببینند. در حالیکه عملا می توانیم 13 میلیارد دلار از فروض «آزاد بنزین به دست آوریم. حالا اگر فرض کنیم که حدود 40 میلون نفر بالای 20 سال هستند، به هر نفر حدود 25 هزار تومان فقط با آزادسازی قیمت بنزین می رسد!!(که البته یکی از مدیران وزارت رفاه هم چندی پیش به این امر اذعان کرده بود؛ آنوقتی که می خواستند سهمیه بندی را توجیه کنند.)